«کتاب، عسل است… لطفاً مواظب زنبورهای تقلبی باشید.»
همه ما می‌دانیم که کتاب خواندن زندگی ما را تغییر می‌دهد. برای زندگی بهتر، باید خودمان را به کتابخوانی عادت دهیم؛ اما اینکه چطور خودمان را به این مهارت عادت دهیم، معمولا سخت به نظر می‌رسد.
در این متن می‌خواهم به چند مورد از روش‌هایی که در کتابخوانی از آنها جواب گرفته‌ام، اشاره کنم.
1. پیش‌خوانی اولیه
شما چقدر از بی‌نظمی خوشتان می‌آید؟ وقتی از بیشتر افراد در زمینه بی‌نظمی سوال پرسیده شود، عمدتا آنها می‌گویند که از بی‌نظمی بدشان می‌آید و واقعا هم انسان‌ها در ذهن خود از بی‌نظمی متنفر هستند؛ اما وقتی پای عمل می‌رسد، خیلی از ما دچار بی‌نظمی هستیم.
بی‌نظمی در کارها باعث «اثر آنتروپی» می‌شود. اثر آنتروپی به این معنی است که هرچقدر بی‌نظمی حاکم باشد، تمرکز کمتری برای نظم‌دهی به ذهن داریم. ازاین‌رو بهتر است پیش از مطالعه کتاب، پیش‌خوانی داشته باشیم.
در پیش‌خوانی اولیه، من فقط خواهان این هستم که یک درک کلی از موضوع کتاب به دست بیاورم و ببینم که اطلاعات را باید در کدام قسمت از مغزم ذخیره کنم. یک انبار را تصور کنید که وسایل درون آن بدون نظم و ترتیب ریخته شده‌اند. حال تصور کنید بخواهیم در این انباری یک کتاب قدیمی را پیدا کنیم. مجبوریم ساعت‌ها در انباری به دنبال این کتاب بگردیم و مدت زمان زیادی از وقت ما تلف می‌شود.
حال یک اتاق منظم و مرتب را تصور کنید که در آن، هر چیزی در جای خود قرار گرفته است و ما دقیقا می‌دانیم هر وسیله را از کدام قسمت پیدا کنیم. اگر اطلاعات را در مغزتان دسته‌بندی کنید، مانند این است که مغز شما اتاق است و اطلاعاتی که وارد آن می‌کنید، همان وسایلی است که در اتاق چیده شده‌اند. در این صورت زمانی که شما به یک مطلب نیاز دارید، مغز شما به راحتی آن را پیدا کرده و به شما تحویل می‌دهد.
من معمولا عنوان و تیترها رو به صورت سوال درمی‌آورم؛ مثلا از خودم می‌پرسم: «راجع به این موضوع چه می‌دانم؟»
این کار باعث می‌شود، شما یک دید کلی نسبت به متن پیدا کنید و بتوانید به مراتب راحت‌تر خلاصه‌نویسی را انجام دهید. پیش‌خوانی همچنین به شما در پیدا کردن مطالب و نکات اصلی هم کمک بسیاری می‌کند.
2. قانون ۳۰ دقیقه مطالعه را برای خودتان اجرا کنید
منظور از عادت به کتابخوانی، خواندن كتاب‌های درسی نیست. عادت به کتابخوانی برای تبدیل شخص به فردی كتابخوان است تا هر روز به‌طور منظم حداقل 30 دقیقه مطالعه انجام دهد. ایجاد این عادت زمانبر خواهد بود؛ چرا که اصولا تغییر عادت عملی بسیار زمانبر است و نیاز به تکرار منظم در یک ساعت خاص دارد.
من برای ایجاد عادت مطالعه، از روش 5 دقیقه در روز شروع کردم و آرام‌آرام آن را به 30 دقیقه رساندم. برای اینکه نتیجه بهتری بگیرید، بهتر است 5 دقیقه مطالعه را در بازه زمانی چهل روز تکرار کنید و سپس زمان مطالعه را رفته‌رفته بالاتر ببرید.
پیشنهاد من این است که در ابتدا از کتاب‌های داستانی شروع کنید که نیاز به تحلیل ندارد و پذیرش مغز برای ایجاد عادت جدید را راحت‌تر می‌کند. دقت کنید که نیاز نیست روزی ۲ ساعت مطالعه کنید. کافی است هر شب قبل از خواب 5 دقیقه به مطالعه اختصاص دهید.
بعد از چند هفته، تمام تلاش خودتان را برای پایبندی به قانون ۳۰ دقیقه به کار بگیرید. اگر به این قانون پایبند باشید، شما ۹۰۰ دقیقه مطالعه مفید خواهید داشت. تصور کنید اگر از ترفند کتاب لذت‌بخش استفاده نمایید، در یک ماه ۹۰۰ دقیقه لذت‌بخش برای خود ایجاد کرده‌اید.
3. پادکست گوش کنید
این موضوع را دوست دارم با شما در میان بگذارم. بهترین زمان‌های من با گوش دادن به پادکست می‌‌گذرد؛ چون در زمانی که کارهای تکراری انجام می‌دهم، همزمان گوشم را به شنیدن کتاب و مطالب علمی عادت می‌دهم. در این زمان هم یک کتاب را گوش کردم و هم یک کار تکراری را به پایان رسانده‌ام. من به شما پادکست‌های «جافکری»، «رخ» و «بی پلاس» را پیشنهاد می‌کنم.
اگر شاغل هستید و روزانه مسیرهای طولانی برای رفتن به سرکار و بازگشت به خانه طی می‌کنید، پادکست گوش کنید. درواقع این زمان یک فرصت عالی برای کتابخوانی بیشتر و تقویت عادت مطالعه است. یکی از مزیت‌های گوش کردن به پادکست، تنوع اطلاعات و کتابهاست شما با این روش می‌توانید سبک کتاب مورد نظر خودتان را پیدا کنید. در واقع یک بانک از محتوا در دسترس شماست که اطلاعات رایگان در اختیار شما قرار می‌دهد و زمان‌های مرده شما را زنده می‌کند.
وقتی مشغول شستن ظرف‌هایتان هستید (یکی از کارهای تکراری روزمره) یا در ترافیکی شهری گرفتار شدید (از نتایج زندگی در شهرهای بزرگ)، قاعدتا گزینه‌های زیادی برایتان باقی نمی‌ماند. هرچند در این دو موقعیت که مثال زدم یا موقعیت‌های مشابه، در بیشتر مواقع، موسیقی تنها ایده ما برای گذراندن وقت است، ولی یک بار پادکست را در اتومبیل امتحان کنید. تجربه جالبی است. باور کنید که شنیدن پادکست، چیز دیگری است.
پادکست‌ها در زمان‌های مختلف تولید و منتشر می‌شوند و می‌توانید بسته به زمان مُرده‌ای که در پیش روی دارید، شنیدنشان را آغاز کنید. دومین فایده پادکست را می‌توان در این عبارت خلاصه کرد که پادکست‌ها کمک می‌کنند، از وقت‌هایی که به هیچ کار دیگری نمی‌آیند، بهرۀ جذابی ببرید.
4. هنگام مطالعه از مداد استفاده کنید
نوشت‌افزار یکی از لذت‌های وصف‌ناپذیر من در زندگی است و داشتن مدادهایی با طرح‌های متفاوت از ملزومات مطالعه و نت‌برداری برای شروع کتاب‌های جدید است. اگر در زمان مطالعه یک مداد در دست داشته باشید، می‌توانید زیر مطالب مهم خط بکشید یا یادداشت‌های کوچک بردارید.
با به‌کارگیری این ترفند خواهید دید از خواندن کتاب لذت بیشتری می‌برید. هر وقت مطلبی در نظرتان مهم جلوه کرد، یک علامت تیک (√) در حاشیۀ صفحه، در طرفی که آن نکته قرار دارد بگذارید. با این کار، نکته مشخص می‌شود. این ایده همچنین به ورود اطلاعات کتاب به بخش حافظه طولانی‌مدت شما کمک فراوانی می‌کند. سعی کنید در هنگام خواندن متن، زیر نکات مهم آن خط بکشید تا در هنگام خلاصه‌نویسی راحت‌تر آنها را پیدا کنید.
5. یک گزارش کوچک از کتاب بنویسید
پیشنهاد من این است که در پایان هر فصل از کتاب، نت‌هایی را که با مداد برداشته‌اید، یادداشت کنید. از این یادداشت‌ها می‌توانید در آخر برای خلاصه‌برداری استفاده کنید.
آخرین باری که خلاصه‌نویسی کرده‌اید، احتمالاً دوران دبستان بوده است. بااین‌حال گزارش‌نویسی از یک کتاب، راهی مؤثر برای ایجاد عادت مطالعه است. استفاده از نقل‌قول‌های مهم یا برداشت تیتروار مطالب برای نوشتن یک گزارش کافی است.
به کمک خلاصه‌نویسی ما می‌توانیم حجم زیادی از مطالب را در فضایی به مراتب کوچک‌تر یادداشت کنیم و برای مرور و مطالعه از آن استفاده کنیم.
یکی از معروف‌ترین و پرکاربردترین روش‌های خلاصه‌نویسی که بسیاری از افراد از آن استفاده می‌کنند، تغییر لحن متن مورد نظر است. بارها برای ما پیش آمده که مطلبی را چندین‌بار مطالعه کرده‌ایم و آن را یاد نگرفته‌ایم؛ اما وقتی یکی از دوستان یا همکلاسی‌هایمان آن را به زبان خودش برای ما بیان کرده، به راحتی یاد گرفته‌ایم. این اتفاق در خلاصه‌نویسی هم می‌تواند بیفتد. شما کافی است لحن نوشته را به لحنی تغییر دهید که احساس می‌کنید آن را ساده‌تر و بهتر یاد می‌گیرید.
در این مقاله، من تجربه‌هایی از خودم را در زمینه بهترین روش‌های مطالعه کتاب با شما در میان گذاشتم. امیدوارم این تجربه‌ها برای شما مفید باشند.
مهری صفری اسکویی